Landbouwbeleid op een Kruispunt

Tussen Duurzaamheid en Voedselzekerheid

eyesonsuriname

Amsterdam, 30 oktober 2025– De manier waarop overheden hun landbouwsector ondersteunen staat onder druk. Een nieuw rapport van de OECD (Organisatie voor Economische Samenwerking en Ontwikkeling) laat zien dat landen weliswaar meer aandacht besteden aan duurzaamheid in hun landbouwbeleid, maar dat er nog grote stappen nodig zijn. Het centrale dilemma: hoe kan de landbouw minder belastend worden voor het milieu, terwijl tegelijkertijd voldoende voedsel wordt geproduceerd voor een groeiende wereldbevolking?

Enorme subsidiebedragen, verouderde aanpak

Overheden wereldwijd geven enorme bedragen uit aan landbouwsteun. Tussen 2022 en 2024 ging het om gemiddeld 842 miljard dollar per jaar in 54 landen die samen driekwart van de mondiale landbouwproductie vertegenwoordigen. Dit is 20% meer dan in de periode vóór de coronapandemie (2015-2019).

Het probleem zit vooral in het soort steun dat wordt gegeven. Ongeveer de helft van alle subsidies heeft een vorm die de markt verstoort. Denk hierbij aan prijsondersteuning voor boeren, betalingen gekoppeld aan de hoeveelheid productie, of subsidies voor kunstmest en fossiele brandstoffen. Hoewel dit percentage is gedaald van 15% van de totale productiewaarde (begin deze eeuw) naar 9% nu, blijft het een substantieel deel van de steun.

Handelsakkoorden als instrument voor duurzaamheid

Overheden ontdekken handelsakkoorden steeds vaker als middel om duurzame landbouw te bevorderen. Tussen 1997 en 2024 hebben OECD-landen 130 maatregelen ingevoerd of goedgekeurd, voornamelijk via regionale handelsakkoorden. Opvallend is dat 60% van deze maatregelen in de laatste zeven jaar is goedgekeurd, wat wijst op een versnelling.

Het rapport pleit voor meer uniformiteit in deze duurzaamheidsafspraken tussen landen. Als elk handelsakkoord andere eisen stelt, wordt het voor bedrijven lastig en kostbaar om aan alle regels te voldoen. Bovendien zorgt harmonisatie ervoor dat alle boeren wereldwijd onder vergelijkbare voorwaarden werken, wat eerlijker is.

De wereldhandel in agrarische producten

De internationale handel in landbouwproducten is spectaculair gegroeid: de exportwaarde bedraagt nu 1,4 biljoen dollar, bijna vijf keer zoveel als dertig jaar geleden. Deze groei gaat sneller dan de groei van de productie zelf, wat betekent dat een steeds groter deel van wat wordt geproduceerd over grenzen heen wordt verhandeld.

Tegelijkertijd blijven landbouwproducten te maken hebben met hogere handelstarieven en meer restricties dan producten uit andere sectoren. De Amerika’s exporteren 40% van alle agrarische producten wereldwijd, terwijl Azië 47% importeert, gedreven door bevolkingsgroei, stijgende inkomens en toenemende verstedelijking.

Te weinig investering in innovatie

Een zorgwekkende trend is de daling van overheidsinvesteringen in landbouwinnovatie.

Publieke investeringen in kennis en innovatie zijn gedaald van 0,92% van de productiewaarde begin deze eeuw naar slechts 0,54% in 2022-2024. Dit terwijl juist deze investeringen cruciaal zijn voor het ontwikkelen van nieuwe, duurzame landbouwmethoden en het versterken van de veerkracht van de sector.

OECD-secretaris-generaal Mathias Cormann benadrukt dat overheden marktverstorende subsidies zouden moeten vervangen door gerichtere steun voor onderzoek, innovatie en duurzame landbouwpraktijken. Dit zou niet alleen de productiviteit verhogen en voedsel betaalbaarder maken, maar ook de milieuvriendelijkheid van de landbouw verbeteren en het inkomen van miljoenen mensen die afhankelijk zijn van de sector veiligstellen.

Aanbevelingen voor de toekomst

Het OECD-rapport doet concrete aanbevelingen voor een toekomstbestendig landbouwbeleid:

Ten eerste moeten de meest verstorende vormen van steun worden hervormd of waar mogelijk afgebouwd. In plaats van algemene subsidies die vaak inefficiënt zijn en veel geld kosten voordat ze daadwerkelijk bij de boer aankomen, moet gekozen worden voor gerichte maatregelen die precies aansluiten bij de behoeften van individuele boeren.

Ten tweede moet meer worden geïnvesteerd in innovatie en duurzame productiviteitsgroei. Zonder doorlopend onderzoek en ontwikkeling zal de landbouw de dubbele uitdaging van voedselzekerheid en milieubescherming niet aankunnen.

Ten derde moet worden ingezet op veerkracht door goede voorbereiding en risicomanagement. Klimaatverandering, pandemieën en geopolitieke spanningen laten zien hoe kwetsbaar ons voedselsysteem kan zijn.

Ten slotte moet milieubescherming worden gecombineerd met open en transparante handel. De landbouw staat voor een drievoudige uitdaging: genoeg voedsel produceren, boeren een eerlijk inkomen geven, en dit alles binnen de grenzen van wat het milieu aankan.

Het OECD-rapport maakt duidelijk dat een fundamentele herziening van het landbouwbeleid noodzakelijk is. Handelsakkoorden met duurzaamheidsclausules zijn een stap in de goede richting, maar vormen slechts een deel van de oplossing. De echte verandering moet komen van een verschuiving in hoe overheden hun steun aan de landbouw vormgeven: weg van subsidies die markten verstoren en het milieu belasten, naar gerichte investeringen in kennis, innovatie en duurzame praktijken. Alleen zo kan de landbouw een groeiende wereldbevolking voeden zonder onze planeet uit te putten.

eyesonsuriname